ویزگی شهرهای مذهبی ... . روزنامه عصرمردم .

 

ویژگی شهرهای مذهبی
«به بهانه دهه کرامت»

محمد عسلی

 

همانگونه که آثار وجودی پیامبران (ص) ائمه اطهار (س)، صلحا و علمای بزرگ در شهر یا کشوری به لحاظ غنای معنوی و فرهنگی مهم و از برکات حضور آنها جامعه و حتی مکان­­ها متحول می­شوند و از آن انسان­ها تأثیر می­گیرند، زیارتگاه­های دینی و مذهبی نیز چنین تحول و تأثیری را رقم می­زنند.
به عنوان مثال مکه مکرمه و مدینه منوره قبل از ظهور اسلام دارای چنین شهرت و اعتبار و عمران و آبادانی نبوده­اند.
در ایران قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم شهرهایی چون مشهد، قم و شیراز به لحاظ وجود مرقد مطهر حضرت امام رضا (ع) حضرت معصومه (س) و حضرت احمدابن موسی (ع) (شاهچراغ) شهرهای مذهبی تلقی شده و این زیارتگاه­ها تأثیرات بسزایی در تحولات معنوی و فرهنگی داشته و دارند و به چنین مکان­هایی امتیازات و ویژگی­های خاصی بخشیده­اند که می­توان اهم آنها را در موارد زیر خلاصه کرد.
□ الف: امتیازات دینی و مذهبی 
 

مردم مسلمان به ویژه ایران با حضور در این مکان­های مقدس ضمن تجدید پیمان و ابراز ارادت به خاندان عصمت و طهارت نخست یادآوری غنا و اعتبار معنوی عملکرد شهدای کربلا (ع) به ویژه حضرت امام حسین (ع) را برای خود ارزش دانسته از آنها طلب عفو و مدد در امورات زندگی کرده بر اقدام شجاعانه آنها در ستیز با ظلم، کفر و جهل ارج می­گزارند و آنها را الگویی برای زندگی و قدم گذاشتن در صراط مستقیم می­دانند.
□ ب: توسل به خدا در زیارتگاه­های مقدس آرامش­دهنده و امیدافزاست و به لحاظ روحی آثار ارزشمندی در پی دارد. زیرا در قرآن کریم هم آمده: «الا بذکرالله تطمئن القلوب» [یاد خدا اطمینان­بخش قلب­هاست].
بالطبع وقتی فشارها و سختی­های زندگی همه توجهات و التفات­های مادی را بی­اثر می­کند، حضور در چنین مکان­های مقدسی امیدوارکننده و التیام­بخش است.
□ ج: تأثیرات تربیتی و اخلاقی
 

معمولاً مردمی که در شهرهای مقدس که زیارتگاه­های دینی و مذهبی است زندگی می­کنند به لحاظ اخلاقی و تربیتی از ویژگی­های همسو با اهداف معنوی برخوردارند.
به عنوان مثال مردم مشهد و شیراز، ارتباط عاطفی بیشتری با زائرین و جهانگردان دارند تا مردم سایر شهرها و شیراز به همین دلیل در میهمان­نوازی شهره است.
زیرا این سخن پیامبر (ص) است که فرمود: «اکرم الضیف ولو کان کافرا» [مهمان را گرامی بدارید حتی اگر کافر باشد]
تفاوتی که در زیارتگاه­های مذهبی شیعیان در ایران با سایر زیارتگاه­های دینی دیگر مانند کلیسا و کنیسا و امثالهم هست اینکه در زیارتگاه­های شیعیان معمولاً فقط کتاب قرآن برای مطالعه و توسل مورد توجه است بلکه در مطالب و محتوای زیارتنامه­ها به نوعی کفرستیزی، مبارزه با جهل و خرافه، کبرستیزی، دنیاطلبی و ظلم­ستیزی هست و نیز مرز بین خوبی و بدی، زشتی و زیبایی، انسان­دوستی و  انسان­ستیزی، مهربانی و شرارت، خداجویی و خداستیزی کاملاً روشن است و زائرین دو نوع خوی و صفت انسانی و شیطانی را در زیارت حضرت سیدالشهداء احساس و لمس می­کنند.
□ د: امتیازات فرهنگی و هنری
 

بالطبع شهرهای مذهبی تأثیر بیشتر و بهتری به لحاظ فرهنگی و هنری از وجود زیارتگاه­ها می­گیرند. آثار قلمی و هنری بسیاری از پژوهشگران، نویسندگان، هنرمندان و شعرا ملهم از تأثیرات دینی و مذهبی است. حتی بارگاه­ها و مکان­های زیارتی در ترویج هنر خطاطی، نقاشی، معماری، کاشیکاری، منبت، کنده­کاری و سایر هنرهای تجسمی بسیار تأثیرگذار بوده و هستند. این موضوع در شهرها و مکان­های مذهبی مسیحیان هم مانند واتیکان صدق می­کند.
□ هـ: امتیازات سیاسی
 

هر چند شهر مذهبی قم برای جهانیان به ویژه شیعیان شناخته شده بود، اما حرکت آغازین انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) که با قیام 15 خرداد 42 از آنجا آغاز شد و بعد از گذشت 15 سال با تلاش­های ایشان و حضور مردم به نتیجه رسید و به انقلاب عظیمی منجر شد لیکن اخبار انقلاب در رسانه­های خارجی بیشتر شهر قم را مطرح و مشهور کرد. این امتیاز سیاسی خاص قم نیست. بلکه شهر مقدس مشهد هم با حضور امام رضا (ع) در زمان مأمون به شهرت رسید و مورد توجه سیاسیون قرار گرفت.
بالطبع شهرهای مذهبی در مبارزه با استبداد در تاریخ گذشته و معاصر ایران نقش مهمی داشته­اند که نمی­توان از کنار آنها بی­توجه عبور کرد.
□ و: امتیازات آموزشی و تربیتی
 

در شهرهای مقدسی چون مشهد، قم و شیراز حوزه­های علمیه قابل توجه و تأثیرگذاری است که سالیانه هزاران طلبه و دانش­پژوی دینی را از داخل و خارج کشور آموزش داده و تربیت می­کنند. این طلبه­ها در ابعاد مختلف فرهنگی، دینی و سیاسی روی جامعه تأثیرگذارند.
□ ح: امتیازات اقتصادی
 

به لحاظ حضور زائران و جهانگردان در شهرهای مذهبی و هنری رونق اقتصادی و داد و ستدهای بازرگانی در زندگی و امور معیشتی مردم تأثیرگذار است.
و اما بعد.
توجه به امتیازات و تأثیراتی که مختصراً بدان اشاره شد می­طلبد برای شهرهای مذهبی و از جمله شهر شیراز که به لحاظ بعد مسافت تا مرکز کمتر مورد توجه برنامه­ریزان اقتصادی بوده اعتبارات مالی و عمرانی بیشتری قائل شویم زیرا حضور جهانگردان داخلی و خارجی در این شهر به رونق اقتصادی و تعاملات فرهنگی کمک می­کند و اگر خوب اندیشه کنیم این جایگاه­های مقدس کلید فتح بسیاری از دل­هاست. در این مختصر مجال بیش از این نیست. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.