توضیح: درتهیه این مقاله از ایات قرانی .خوابنامه ابن سیرین.. خوابنامه مجلسی استفاده شده است .
شاید مابیشتر نظرات درمورد رویا رابراساس حرفهای معمولی و ضرب المثل ها بیان می کنیم.. مثلا اگرکسی بگوید فلان خواب رادیده ام .. حتما می گوییم خیرباشه .. یا خواب زن چپه و ازاین قبیل اظهارنطرهاو ان رابه تمسخر می گیریم اما حقیقت چیزدیگری است واین حقیقت راازایات قران میتوان دریافت که نمونه هائی ازان رامی اورم . بامطالعه مختصری می توان دریافت که انسان می تواند این نیروی شگرف رابه خدمت بگیرد وپرورش دهد وبه نتایج ارزنده ای برسد.درسوره یوسف درچندمرحله به موضوع خواب اشاره شده است .درآیه 4 این سوره امده است ای پدردرعالم رویا دیدم که یازده ستاره وخورشید وماه مراسجده می کردند.حضرت یعقوب می فرماید... خواب خودرابه کسی مگو(به برادرانت ) واینکه انهابه تومکروحسدخواهندبرد ودرآیه ششم اینکه تعبیرخواب ای است که خداتورابرمی گیزندوعلم (تاویل )رابه تومی آموزدکه البتهایات 5و6 که دنباله سخن حضرت یوسف است باتعبیراتی امده وعین ترجمه نیست .درآیه 36 سوره یوسف مجددا بحث رویا مطرح می شودو2 دوست زندانی یوسف ازاومیخواهندکه تعابیرخوابهای انهارابگوید کهیکی ازانها خواب دیده است که انگور می فشرد ودیگری هم طبق نان بالای سرخود داردومرغان هوا به ان منقارمیزنند.
درایه 41. حضر ت یوسف تعبیرخوب انهارامی گوید که ان زندانی که انگورمی فشردساقی شاه می شودودومی هم که مرغان به طبق نان اومنقارمیزنند به دارآویخته می شود ومرغان ازمغزسراو می خورند.درایه 46 پادشاه مصربه یوسف که به واسطه همان ساقی شاه معرفی شده است می گوید:
هفت گاو فربه هفت گاولاغررامی خورند و7خوشه سبزرا7خوشه خشک نابودکردندوتعبیرخواب راازیوسف می خواهد.درآیات 47-48 و49یوسف تعبیرخواب شاه رامی گویدکه:7سال متوالی زراعت کنیدوهرخرمن راکه دروکردید بجزمقدارکمی که برای قوت خود برمی دارید همه راباخوشه ذخیره کنید که چون این 7سال بگذردقحطی پیش می ایدکه ذخیره شمابه مصرف قوت مردم برسدجزاندکی که برای کاشتن نگا ه می دارید.آنگاه بعد ازسالهای قحطوشدت بازسالی اید که مردم درآن به آسایش ووسعت وفراوانی می رسند.درآیه 100یوسف به تخت پادشاهی می نشیندومی گوید ..این بود تعبیرخوابی که دیدم .درایه 101 یوسف خداراموردخطاب قرارمی دهدوازخدامی خواهد که اوراباصالحان محشورنماید.درایه 37هم یوسف گفته بود که این موهبت الهی (تعبیرخواب ) ازآن جهت به من عطاشد که من آئین مردم مصرراکه به خداایمان ندارندونسبت به آخرت کافرند رها کردم واین نورایمان وتقوا مراشایسته چنین موهبتی ساخت .درافرادی غیرازپیامبران هم این نعمت راخداوند قرارداد ه است ..دراحوال ابن سیرین هم چنین آمده است که خداوند بخاطر صرفنظرکردن او مسائل گناه شهوانی به اوعلم تعبیرخواب راارزانی داشته است .وهم چنین است رجبعلی خیاط که باعنایت خداوند وبخاطرگذشتن ازگناه می توانست افکار دیگران رابخواند.این مسائل نشان می دهد که تعبیرخواب یک علم ودانش است و خواب هم امری تفنی وعادی نیست واین که تعبیرخواب حوادثی آینده رابرای ماروشن می سازد.
درآیه 60سوره بنی اسرائیل ( اسرا) هم به رویا اشاره شده است که.ای یرسول بیادآر وقتی که به توگفتیم خدا البته به همه افعالوافکارمردم محیط است ومارویائی که بهتوارائه دادیم نبود جزبرای آزمایش وامتحان مردم ودرختیکه به لعن درقران یاد شده است (درخت نژاد بنی امیه وهمه طالمان عالم )ومابه ذکرین ایات عظیم انهارا(ازخدا) میترسانیم ولیکن به انها جز طغیان وکفروانکارشادید چیزی نیفزود.امروز هم چنین است که افرادی که به غیب وماوراء الطبیعه اعتقاد ندارند منکر خواب دیدن ( رویا) هستند .. شاید انها خواب راتجربه هم کرده باشند وگاهی هم افراد معتقد منکر رویا می شوند که ان عجیب تراز انکارافراد کافر است .
در سوره صافات ازآیات 102 تا105 به موضوع ذبح حضرت اسماعیل توسط حضرت ابراهیم اشاره می شودکه حضرت ابراهیم می گوید:ای فرزند گرامی درخواب دیدم که تراقربانی راه خداکنم .اسماعیل ه می پذیرد وهرگز نمی گوید مثلا این یک خواب است و حقیقت ندارد..وبعدهم خداوند خطاب می کند که ای ابراهیم توماموریت خودراانجام دادی که مانیکوکاران راپاداش می دهیم ( که کارد به وظیفه خود طبق فرمان خدا عمل نمی کند)درآیه 27سوره فتح چنین آمده است .البته خداصدق وحقیقت خواب رسولش رامحقق واشکارساخت که درعالم رویا دید شمامومنان ابت بادل ارام به مسجدالحرام وارد شوید وسرهارابتراذشیدواعمال تقصیر(احرام ) بی ترس وهراس بجای اورید وخداانچه راکه شما نیمی دانستید می دانست وقبل ازآن که (فتح مکه کنید( فتح نزدیک ( حدیبیه وخیبر) رامقررداشتتوضیحات داخل پرانتزها توضیحات حکیم الهی قمشه ای است که درترجمه اورده است .بااین توضیحات وایاتی که زقران مجید اوردیم اهمیت خواب واین که خواب علم ودانش است واینکه به افراد بزگزیده عطامی شود امده استکه البته به پیامبران وائمه درمراتب قوی تر وبالاتر و به افراد باتقوا هم این چنین است وگاهی هم شامل افراد گناهکاروطغیانگر مثل فرعون وظالمان دیگر هم شده است .دراین قسمت برای تفهیم بهترموضوع تعبیرخواب ازمقدمه کتاب تعبیرخواب ابن سیرین هم استفاده می شود.-بدان که علم تعبیرعلم شریف وبزرگی است وحق تعالی این علم رابه یوسف صدیق آموخت.ابن عباس می گوید:اول چیزی ک ازنبوت که ایزد تعالی به حضرت محمد(ص)نمود این بود که فرضت مقرب . اورادرخواب گفتی که بشارت بادتراکه حق تعالی ازجمله انبیاء تورابرگزید وخاتم الانبیاء گردانید وچون حضرت ازخواب بیدارشد این خواب راباخدیجه (س) گفت . وخدیجه گفت :دل خوش رارکه ازاین خواب خیرواقبال یابی . درخبرامده است که این علم معجزه یوسف (ع)بود وعلمی که معجزه پیامبران است به یقین علم شریف وبزرگی است وبعضی ازانبیاء رانبوت به خواب کرامت گشته است.. هشام ابن عروه ازپدرخویش نقل میکندکه خواب بشارت است ازخداوند مردم صالح راودرخبراست ازابوذرکه پیامبر فرمود:خواب مردم صالح جزئی از46جزء پیامبری است وهمین طور ازعبدالله عباس واوازسلیمان که فرمود خواب وحی است ازخدای تعالی بربنده مومن که اوراازخیروشری که به او خواهدرسیاد اگاهی دهدپیش ازآنکه خیروشربه اوبرسد.ابوذرگوید>گروهی ازیاران پیامبر پیش اوامدند غمناک وگفتند یارسول الله ... به توازآسمان وحی امدی وتوماراازکارها خبر دادی . اما عیاذبالله اگر اجل تو رافرارسد چه کسی ماراخبردهد وبی اخبارکارهای چگونه دانیم .پیامبر فرمودند ;بعدازوفات من وحی منقطع می شود ولی مبشرت منقطع نگردد . یاران عرض کردند :مبشرت چه باشد. پیامبرفرمودند :مبشرات خوابهای پسندیده بودکه انسان صالح به ببیند ویاکسی ازبرای او به ببیند. وازسلمان مروی است که گفت :ازرسول خدا شنیدم که بایاران خودگفت . .چون کسی ازشما خوابهای پسندیده ببیند . بایدکه خدای تعالی را سپاس بگوید وبادوستان ومومنان همی گوید ولی اگر خواب ناپسند به بیند بایدچند مرتبه بگوید .. اعوذبالله من الشیطان الرجیم .. وازشر شیطان پناه به خدا برد وآن خواب رابه هیچ کس نگوید تاازان هیچ ضرروگزندی به او نرسد ودرخبراست ازامیرالمومنین (ع) که فرمود :چون مومن خوابی ببیند باید تعبیرآن رابداند تاازخواب خوب بهره گیرد وازخواب بد حذرکند به دعا وعبادت وصدقه دادن .حالات وزمان خواب .چون طعام برمغزاثرگذارد وخواب فعلی ارافعال مغزاست پس خوردن طعام برمغزاثرمی گذارد. هرچه غذازودهضم تر باشد اندامها ومغزوروح درهنگام خواب ازامش می یبابندچنین خوابی راخواب طبیعی گویندولی اگر غذازیادو سنگین باشد اندامهاومغزارامش نداردواین خواب راغیرطبیعی گویند.دنایال گوید } خواب دراصل دوچیز است یکی آگاه کند بینندهرا ازحقیقت حال ودیگر آگاه کند ازسرانجام کارها واینها برچهارقسم است .1- خواب امر کننده2-خواب بازدارنده 3- خواب پنددهنده 4- خواب بشارت دهنده رسول خدامی فرمایدخواب برسه قسم است .یک قسم ازخدای تعالی است بشارت مومنان رادرزندگانی . قسم دوم وسوسه شیطان است که انسان رااندوهگین گرداند وقسم سوم خوابهای آشفته ومختلف .امام صادق (ع) می فرماید:خواب برسه قسم است اول . خواب محکم دوم خواب متشابهسوم احلام واضغاثوخواب اضغاث احلام راچهارگروه ازمردم می بینند.اول . کسانی که طبعشان به فساد رفته باشددوم : مستان سوم :کسانی که غذای غلیظ خورده باشندچهارم : کودکان نابالغکرمانی گوید:خواب برسه قسم است .اول . بشارت بود ازخدای عزوجل دوم . آن بودکه دیو وسوسه کندمردم راسوم . آن بودکه مردم بانفس خویش سخنی گویندکه ازهوس آن رادرخواب بینند.اماآن خواب که راست است .. فرشته ای ازفرشتگان مقرب واوازلوح محفوظ آن رابه انسان نماید برای بشارت به جیزی که مردم کرده باشندیاخواهندکرد یابرای ترساندن ازگناهی که کردهیاخواهندکرد تابنده پناه ببرد به خدای عزوجل تاشرآن خواب ازوی دفع شود وخیرآن زود به او رسد.واگرکسی خوابی ببیند وفراموش کند بایدتوبه کندکه فراموش کردن خواب معصیت است .جابر گوید. خواب بردوقسم است یک قسم خواب راست ویک قسم خواب دروغ .خواب راست برسه وجه است .اول تبشیر که خدای تعالی فرشته ای راموکل کرده است تاآنچه خواهد گذشتبرسرفزند آدم ازنیک وبدبه او بنمایاند وآن فرشت راملک الرویاخوانندوچون کسی را بشارت باید رسید اندرکارهای دنیا واخرت ازپنددادن مسلمانان وحجت گرفتن ازکافران درروزقیامت به انها می نمایاند.دوم تحذیرکه پروردگارهمان فرشته راتوفیق دها تابنده راازآن چیزها که وی راازاطاعت حق دور خواهند کردو به معصیت نزدیک برحذردارد. سوم الهام .که خداوند همان فرشته راگوید تابه بندگان بنمایاند که اطاعت بایدکردن ونیکوتی باید نمودن ازحج ونمازشب و صدقه دادن ودوری ازگناهان ومعاصی باید کردن وتوبه باید نمودن .وخواب دروغ برسه قسم است .
اول . همت بود یعنی کسی دربیداری چیزی می اندیشد ودرخواب همان اندریشه رامی بیند واین خواب رااصلی نباشد.دومعلت بودکه ازبسیاری رنج ودرد اعضا حاصل می شود یامثلاکسی می بیند که دربرف وسرما گرفتارشده وچون بیدارگردد جامه ازوی دورشده باشد وآن سرما بیش برهنگی بود ویابه عکس مثلابه بیند درگرما به ویادرزیرآفتاب داغ است وچون بیدارشود جامه برخودپیجیده بیند ویامثلا ببیند درجائی بول همی کرد وچون بیدارشود بول بروی چیره گشته باشدوسوم خواب دیوان است یعنی خوابهای آشفته .ابن سیرین گوید. ازعجایب خواب یکی آن است که کسی درخواب خیروراحتی ببیند ویاشروافتی وبعینه آن خیروشربه اورسد ویاممکن ا ست به فززند ویابرادرش برسدچنانکه کسی خواب دیدابوجهل مسلمان شد وآن خواب به فرزند ابوجهل رسید.برای دیدن خوابهای نیکو وپسندیده باید باطهارت وبرپهلوی راست خوابید وبه هنگام خواب خدای تعالی رایادکرد وطعام بسیارنخورد زیرابر مغزاثرمی گذاردوسبب دیدن خوابهای آشفته می گردد وهم نباید گرسنه بود. روایت است ازسلمان رضی الله عنه که مردی اعرابی خدمت پیامبر رسید وعرض کرد یارسول الله دوش چنین خوابی دیدم وخوابی آشفته آغازکرد روسل خدا فرمود} دیشب چه خورده بودی ؟عرض کرد خرمای پخته وبسیارخورده بودم . رسولخدافرمود . این خواب راتعبیر نیست و درست نباشد.حضرت صادق (ع) فرماید
:بسیار خوابهاست که بینندهران صعب وسهمگین نماید وتاویلش به خلاف این بود .
ابن سیرین گفت :ترابه دزدی متهم کنند .شاگردان گفتند یااستاد .. اندریک ساعت یکی راتعبیر به حج کردی ودیگری رامتهم به دزددی درصورتی که هردوخواب یکیبود. گفت .زیرا اندرون یکی یراخیر دیدم وبران دیگری سیمای بددیدم. اندر زمان خواب دیدن امام صادق (ع) می فرمایدکه خوابی که به روز به ببینندحکم وتاویل آن درچند روز می شود وخوابی راکه درشب به ببینند تاویل ان تاشش ماه تایک سال وشاید تا20 سال چنانکه خواب یوسف بعد از20 سال تعبیر شد وباشد تا 40 سال چنان که خواب پیامبر(ص) درکشتن امام حسین (ع)جابرگوید.خواب شب قوی ترازخواب روز بود وخوابی که اول شب ونیمه شب به بیند درست نباشد وبهتر درست تر خوابها آ« یاست که هنگام سحرگاه ببیند به وقت صبح یابعد ازصبح .ابن سیرین گوید .
خواب اول شب تاویلش به 40 سال تمام گردد وخواب نیمه شب به 5 سال وخواب سحرگاه به 10 روز ظاهر گردد وهرچه خواب به روز نزدیکتر باشد تاثیرش زودتر ودرست تر بود.امام صادق (ع)فرماید: اگر کسی به نیتی بخوابد وبخواهدکه نیک وبد آن نیت رابدان اگردرخواب گوسفن یابره یااسب وماننداینها به بیند جمله نیک بود وعلامت آنبودکه مراد اوحاصل گرد د واگر درخواب ماروکژدم وسگ وموش ببیند بدبود واگردید دری بسته ازبهروی گشاده گردید ویاطعام شیرین یافت وازآن بخورد دلیل که مرادوی حاصل شود.ونیزتعبیرخوابها دراوقات مختلف گوناگون است مثلا اگرکسی درشب خواب ببندکه برفیل نشسته دلیل که شغل بزرگ یابد ولی اگراین خواب را درروز به بیند دلیل کندکه زن راطلاق دهاودرفصول مختلف هم تعابیرگوناگون است.گویندمردی به ابن سیرین گفت :به خواب دیدم که 70برگ ازدرختی ثمر ده به من داد ند ابن سیرین گفت 70 چوب برتوزنند ودرهمان هفته 70 چوب اورازدند ووقتی دیگرآن مرد همین خواب رادید ابن سیرین گفت :
دراین سال 70هزاردرهم به تو می رسد.مردگفت .همین خواب راپارسال دیدم .گقتی 70 چوب ترازنند وحالا این گونه تعبیر می کنی .گفت:آن هنگام وقت خزان بود که درخت ها خشک بودندوبرگهای درخت فرو ریخته وحالا بهاراست ودرختان روی به اقبال دارند وحکم همین است .پس درآن سال 70هزاردرهم سیم وی راحاصل گردید جابرگوید.
درست ترین خوابهاوقت شکفتن درختان ووقت رسیدن میوه ها بود.در پایان این بحث ازراهنمای تاریخ خواب ازخوابنامه علامه مجلسی استفاده می کنیم ان شاء الله که خوانندگان بهره مند شوند
پایان
باعرض سلام به شمادوست عزیز وضمن تشکرازحسن نیت جنابعالی بسیاروبلاگت زیباست((نمی گویم فراموشم کن هرگز ولی گاهی به یاداوردن این دوست را))موفق باشی