- 2 اوت 2015 - 11 مرداد 1394
لغت نامه دهخدا
دهخدا: لغتنامه نویسی عمر هفت کرکس می‌خواهد
علی اکبر دهخدا، در سال ۱۳۲۴، برگه‌دان‌های مربوط به "لغتنامه دهخدا" را به مجلس شورای ملی وقت اهدا کرد. رقم این برگه‌دان‌ها (فیش) به ۳ تا ۴ میلیون رسیده بود. او اطلاعات لازم برای تدوین لغتنامه را در این برگه‌دان‌ها جمع‌آوری کرده بود. در سال ۱۳۲۴ با پیشنهاد عبدالحمید زنگنه، نماینده وقت مجلس شورای ملی، و امضای برخی نمایندگان دیگر از جمله محمد مصدق، طرحی دو فوریتی در مجلس چهاردهم به تصویب رسید که طبق آن، هزینههای لازم برای چاپ و نشر لغتنامه تامین می‌شد.به این ترتیب، "سازمان لغتنامه دهخدا" شکل گرفت.
فکر پیدایش لغتنامه
دهخدا فراز و نشیب‌های سیاسی بسیاری در زندگی پشت سر گذاشته بود. شکل‌گیری انقلاب مشروطیت را به چشم دیده بود و خود در آن دخیل بود. او با به قدرت برگشتن محمدعلی شاه در قامت شاهی مستبد و ضد مشروطه و انحلال مجلس شورای ملی در سال ۱۲۸۷ طعم تبعید و دوری از وطن را چشیده بود.با سقوط محمد علی شاه، از پاریس به ایران بازگشت و به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد اما وقوع جنگ جهانی اول، مسیر زندگی دهخدا را سمت و سویی دیگر سوق داد.جنگ جهانی اول و دخالت دولت‌های خارجی در ایران باعث شد که دولت وقت ایران سقوط کند، دهخدا مجبور شد به کرمانشاه برود و قریب دو سال در آن خطه به سر برد. در این تبعید تازه بود که فکر تدوین لغتنامه به ذهن دهخدا خطور کرد. جمع‌آوری و یادداشت برداری را آغاز کرد و بیش از چهل سال از عمر خود را تا زمان مرگ وقف این لغتنامه کرد.
از آنجا که دهخدا همیشه همیال سیاست بود، فکر تدوین لغتنامه را هم باید منتج از رویکرد او به سیاست دانست. چنانکه خود گواه داده است، باید به "سلاح وقت"، یعنی آموختن "علوم امروزی" مسلح شد تا بیگانه و مستبد بر ما "آقایی روا" ندارند.اما "آموختن آن اگر به زبان خارجی بود؛ البته میسر نمی شد و اگر بر فرض محال میسر می‌گردید، زبان‌ها که اساس ممیزات ملت است، متزلزل می‌گشت؛ پس بایستی آن علوم و فنون را ما ترجمه کنیم و در دسترس مکاتب بگذاریم و این میسر نمی شد جز بدین که اول لغات را لازم داشت. این بود که من به فکر تدوین لغت نامه افتادم".
دهخدا با لغتنامه‌های قدیمی ایران همانند لغتنامه فرس به همت اسدی طوسی، شاعر و سراینده گرشاسپنامه، در قرن ۵ هجری قمری با حدود ۳۰۰۰ کلمه و برهان قاطع تالیف محمد حسین بن خلف تبریزی در قرن یازدهم با ۲۰۰۰۰ هزار کلمه آشنا بود. اما آنچه دهخدا در سر داشت به گفته خود این بود که "همه لغات فارسی زبانان تاکنون احیا و در جایی جمع‌آوری نشده و چه بسا لغات زیادی است که در کتب دیگر، خصوصا در اشعار آمده است که ما آنها را در اینجا [لغتنامه] نقل کرده‌ایم."
او با توجه به نارسایی‌های لغتنامه‌های پیشین اضافه می‌کند: "هزاران لغت فارسی و غیرفارسی در تداول به کار می‌رود که تاکنون کسی آنها را گرد نیاورده یا اگر گرد آورده به چاپ نرسانیده است. ما بسیاری از این لغات را به تدریج از حافظه، نقل و سپس آنها را الفبایی کرده‌ایم."
عمر هفت کرکس
کاری را که دهخدا یک تنه آغاز کرد، تبدیل به یک موسسه و همکاری افراد بسیاری شد. به ادعای خودش در تمام مدت تدوین لغتنامه، هیچ وقفه‌ای در کار نینداخت جز در زمان درگذشت مادرش و چند روز بیماری.
در این باره او نوشت که کار لغتنامه "عمر هفت کرکس" می‌خواهد: "این کار به هیچ فصل و قطعی، بیرون از بیماری صعب چند روزه و دو روز رحلت مادرم - رحمه الله علیها- تعطیل نشد و به جز اتلاف دقایقی چند برای ضروریات حیات در روز، می‌توانم گفت که بسیار شب‌ها نیز، در خواب و میان نوم و یقظه در این کار بودم. چه بارها که در شب از بستر برمی‌خاستم و پلیته می‌کردم و چیز می‌نوشتم."
آغاز به کار موسسه
بنا به برخی اسناد، زمانی که مجلس شورای ملی، چاپ لغتنامه را به صورت ماده واحد قانونی درآورد، عناوینی چون "دایره‌المعارف فارسی" یا "دایره‌المعارف علی اکبردهخدا" به آن داد. اما گفته می‌شود چون اسدی طوسی نام کتاب خود را "لغتنامه فرس" گذاشته بود (که به عنوان نخستین واژه نامه فارسی شناخته شده)، دهخدا به پیروی از آن، نام لغتنامه را برگزید.
لغتنامه دهخدا به خاطر گستردگی خود صرفا لغتنامه‌ای که معنای واژگان در برابر هر واژه آمده باشد، نیست. بلکه علاوه معانی، چگونگی تلفظ واژه، وجه دستوری آن، اسامی خاص، اعلام جغرافیایی و تاریخی، دستور زبان فارسی و اطلاعت عمومی گنجانده شده است. به این ترتیب، عنوان دایره‌المعارف را می‌تواند بر خود داشته باشد.
دهخدا کار لغتنامه را از ۱۲۹۵ شمسی آغاز کرده بود و با وجود آماده بودن برخی جلدها، اما عملا به چاپ نرسید. سال ۱۳۱۹ یک جلد نزدیک به پانصد صفحه در چاپخانه بانک ملی به چاپ رسید اما تا زمان تصویب مجلس دوره چهاردهم در سال ۱۳۲۴ و تصویب بودجه هیچ جلدی چاپ نشد. مجلس چهاردهم در ابتدا مبلغ بیست و پنج هزار ریال برای چاپ تخصیص داد تا لغتنامه در چاپخانه مجلس چاپ شود. موسسه دهخدا ابتدا در خانه او، سپس در سال ۱۳۳۴ به مجلس انتقال یافت. در سال ۱۳۳۶ با تصویب مجلس، موسسه دهخدا به دانشگاه تهران منتقل شد و دانشکده ادبیات عهده‌دار چاپ لغتنامه شد. لغتنامه دهخدا تا سال ۱۳۵۹ به طور کامل در چاپخانه دانشگاه تهران به چاپ رسید.گفتنی است "سازمان لغتنامه دهخدا" بعدها به "موسسه لغتنامه دهخدا" تغییر نام داد. دهخدا در سال ۱۳۳۴ درگذشت.
شیوه کار دهخدا
دهخدا به دو شیوه کار واژگان را ثبت و ضبط می‌کرد: واژگانی را که در کتاب‌‌ها می‌یافت یا واژگانی را که از حافظه ضبط می‌کرد. درباره شیوه کارش گفته می‌شود که کتابی را با "سرعت خاص و دقت لازم" می‌خواند و واژگان لازم را در برگه‌ای می‌نوشت و زیر آن واژه در متن کتاب، خط می‌کشید و در حاشیه کتاب می‌نوشت: "نقل شد". در زیر برگه نام شاعر یا نویسنده و "شاهد و مثال" (عبارتی که واژه در آن به کار رفته) را می‌نوشت. سپس بین واژه ثبت شده در برگه و شاهد آن، معنای آن واژه را می‌نوشت.
وارثان دهخدا پس از تصویب مجلس در رابطه با چاپ لغتنامه، همچنین مجلس، دولت وقت را مکلف کرد که همکارانی برای کمک به دهخدا تامین کند. از میان همکاران دهخدا، محمد معین خود نیز فرهنگ لغاتی را به نگارش درآورد. اما میراث دهخدا در فرهنگ‌نویسی گسترده شد به طوریکه امروزه تعداد قابل توجهی لغتنامه و فرهنگنامه به چاپ رسیده است.
________________________________________
وارثان دهخدا پس از تصویب مجلس در رابطه با چاپ لغتنامه، همچنین مجلس، دولت وقت را مکلف کرد که همکارانی برای کمک به دهخدا تامین کند. از میان همکاران دهخدا، محمد معین خود نیز فرهنگ لغاتی را به نگارش درآورد. اما میراث دهخدا در فرهنگ‌نویسی گسترده شد به طوریکه امروزه تعداد قابل توجهی لغتنامه و فرهنگنامه به چاپ رسیده است.
_______________________________________
فرهنگ معین: از جمله مشهورترین همکاران دهخدا که بعدها او را به عنوان وصی خود انتخاب کرد، معین بود. پس از درگذشت دهخدا، ریاست موسسه بر عهده معین شد و تا زمان درگذشت معین، لغتنامه زیر نظر او بود. فرهنگ معین، شش جلدی است. چهار جلد لغتنامه است، یک جلد اصطلاحات خارجی و یک جلد اعلام است. این فرهنگ همچنین دارای تصاویر است.
فرهنگ معین، در سال ۱۳۵۰، به همت جعفر شهیدی، یکی دیگر از همکاران دهخدا و جانشین معین در موسسه دهخدا، در انتشارات امیرکبیر به چاپ رسید. معین در سال ۱۳۴۵ سکته کرد و قریب پنج سال در حالت اغما بود تا در سال ۱۳۵۰ درگذشت.
فرهنگ عمید: فرهنگ عمید یکی از فرهنگ‌های معروف است که به طور مکرر به چاپ رسیده است. حسن عمید، نویسنده و روزنامه‌نگار خراسانی بود که بخشی از عمر خود را صرف تالیف این فرهنگ کرد.
او ابتدا "فرهنگ نو" را در دهه سی به چاپ رساند. سپس فرهنگ عمید که متشکل از معانی واژگان و اصطلاحات خارجی موجود در زبان فارسی است، در دو جلد در دهه چهل به چاپ رسید. ناشر این فرهنگ در ابتدا ابن سینا بود و بعدها امیرکبیر امتیاز آن را خریداری کرد. او در سال ۱۳۵۸ درگذشت.
فرهنگ سخن: حسن انواری که از همکاران موسسه دهخدا بود، به گفته خود طرح فرهنگ سخن را در سال ۱۳۷۳ به انتشارات سخن داد. این فرهنگ مشتمل بر هشت جلد است که به روزترین فرهنگ محسوب می‌شود.
به نوشته داریوش آشوری، پژوهشگر و مترجم، که خود فرهنگ واژگان و اصصلاحات علوم سیاسی را به نگارش درآورده، فرهنگ سخن از "روش" برخوردار است و "می کوشد از نگاه سنتی ادیبانه به فرهنگ نویسی فاصله بگیرد و از دستآوردهای فرهنگ نویسی مدرن در زبان اروپایی در حد امکان الگوبرداری کند."
فرهنگ سخن، هشت سال طول کشید که به اتمام برسد تا به قول انواری "پیش از آن که مرگ فرا رسد نتیجۀ کار خود را به صورت چاپ شده ببینم، خلاف چند تن از فرهنگ نویسان قرن که متأسفانه مرگ امانشان نداد و نتوانستند حاصل کار خود را به صورتی چاپ شده ببینند، نه ناظم الاطبا، نه دهخدا، و نه معین." فرهنگ سخن، در سال ۱۳۸۲ در انتشارات سخن به چاپ رسید.
اب لیمو وخواص درمانی
میوه‌ای 10 هزار بار قویتر از شیمی‌درمانی ...
------------------------------------------------------
محصولی معجزه‌گر در نابودی سلول‌های سرطانی که 000‚10 بار قویتر از شیمی درمانی عمل می‌کند.
به گزارش فرارو، چرا ما چیزی درباره فواید لیموترش نمی‌دانیم؟
زیراآزمایشگاه‌ها درساختن ترکیبات آن سودبسیار زیادی کسب می کنند .
آب لیمو ترش در جلوگیری از سرطان سودمند است.
طعم آن بسیار خوشایند است و عوارض جانبی شیمی درمانی را ندارد.
اگر می‌تواند یک درخت لیمو در حیاط یا پاسیوی خود بکارید.
بسیاری از مردم در اثر سرطان می‌میرند درحالی که این راز همچنان حفظ می‌شود تا منافع شرکت‌های داروسازی به خطر نیفتد.
لیموترش را می‌توان به صورت‌های متفاوت مصرف نمود.
قسمت گوشتی آن را خورد یا آب آن را مصرف نمود،
به صورت شربت و یا صورت دیگر.
جالب ترین خاصیت آن اثرش بر روی کیست ها و تومورهاست.
ثابت شده است که این گیاه درمانگر همه انواع سرطان است.
همچنین به عنوان یک ضد قارچ و عفونت‌ها و کرم‌ها محسوب می‌شود.
فشار خون بالا‌را تنظیممی‌کند و ضد افسردگی است و با استرس و اختلالات عصبی مبارزه می‌کند.
منبع چنین اطلا‌عاتی بسیار جالب است، یکی از بزرگترین تولیدکننده‌‌های
دارو در دنیا. این کارخانه بزرگ دارویی فاش ساخته است که آزمایشات
آزمایشگاهی که از سال 1970 انجام شده است نشان می دهد که لیموترش سلول های
سرطانی را در 12 نوع سرطان از جمله سرطان، روده ، سینه، پروستات، ریه و
پانکراس نابود می‌کند.
برخی از خواص لیموترش ...
از ویتامین های لیموترش می توان درصد بالای ویتامین ث، ویتامین های
گروه ب و ویتامین آ، و از املاح معدنی بی شمار و بسیار مفید آن پتاسیم، منگنز، منیزیم و ... را نام برد.
لیموترش عامل زیبایی...
لیموترش یک ماده تقویت کننده زیبایست و باعث افزایش سلامتی، طراوت، شادابی، جوانی و نیروی حیات می شود.
مانع شل شدن و چروک پوست و پیری زودرس می شود،
برای پاکسازی لکه های پوستی می توانید آب لیمو ترش را روی پوست بمالید و
از شب تا صبح روز آن بماند، همچنین از عصاره لیمو ترش با گلیسیرین می
توانید خستگی پوست و ترک های پوست را از بین ببرید.
اگر تمایل دارید
موهایتان شفاف و درخشان شود کافیست مقداری لیمو ترش تازه با آب سرد ترکیب
کنید و روی موها بریزید و سپس موها را بشویید.
پوست لیمو ترش را روی
پوست خشک یا جای پوسته پوسته شده بمالید تا مشکلات پوستی برطرف شود، برای
نرم شدن پوست ضخیم شده آرنج نیز پوست لیمو ترش مفید است.
از لیموترش تجزیه شده 6 تا 8 درصد اسید سیتریک تهیه و از هسته های آن روغنی به نام لیمو تن تهیه و در طب مصرف می شود.
لیمو ترش استرلیزه کننده آب مشکوک...
خواص اسیدی این میوه یک ضد عفونی کننده قوی است،
به همین دلیل توصیه می شود اگر در مسافرت به آب آشامیدنی مشکوک شدید به آن
چند قطره لیموترش اضافه کنید و بعد از آن، آب استرلیزه شده را می توانید
نوش جان کنید.
خواص لیموترش درمانگر بیماری ها...
همچنین آب لیمو ترش که ماده ای خنک کننده (سرد کننده) است باعث از بین بردن سموم میکروب بیماری هایی مانند دیفتری،
حصبه و برخی امراض مهلک و خطرناک می شود؛
ترشح صفرا را افزایش می دهد و در رفع یرقان(زردی) و دفع سنگ های کوچکی که در مجاری ادرار گیر می کنند، موثر است.
خواص لیموترش و درمان چاقی...
لیمو ترش درمان کننده چاقی و برطرف کننده بزرگی طحال، شفادهنده گواتر و
میخچه، وبا، اختلالات جریان گردش خون، مشکلات گوارش، یبوست، سوء هاضمه،
زردی و یرقان است و خواص ضد سرطان دارد. پوست لیمو ترش ویار زنان باردار
را کاهش می دهد و قوه هاضمه آنها را تقویت و تهوع آنها را از بین می برد.
کسانی که فشار خون بالایی دارند بهتر است لیمو ترش بخورند زیرا فیبر آن
کمک مضاعفی به کاهش فشار خون می کند، بهترین دارو برای گلودرد
است و
غرغره مخلوط لیمو ترش و آب نیم گرم ورم گلو و گلو درد را برطرف می کند خواص
ضد عفونی کننده ای که دارد زکام را درمان می کند.
خواص لیموترش و دندان ها ...
لیموترش باعث محافظت از دندان ها و لثه ها و حفظ سلامت آنها می شود،
بهترین دارو برای اسکوربوت(خونریزی لثه ها و تغییر حالت بافت لثه) و مخلوط
آب لیموترش و عسل و آب برای رفع خونریزی پیشنهاد می شود.
لیموترش
خاصیت ضد پوکی استخوان هم داردو به افزایش جذب کلسیم کمک می کند و نوشیدن
یک لیوان لیمو ترش به افراد در معرض خطر به خصوص زنان میانسال، بسیار توصیه
می شود.
لیموترش برای خونریزی های ریوی، معده، روده، رحم، کلیه ها و
دیگر اندام های داخلی درمانگر است و لازم است در این موارد چند بار در روز
مقداری آب لیموترش را آب میل کنید؛
برای پیشگیری از خونریزی نیز می توانید یک تکه پنبه را به لیمو ترش آغشته کنید و در سوراخ بینی بگذارید و مانع خونریزی شوید.
تاثیر لیموترش بر حافظه ...
لیموترش تقویت کننده حافظه نیز است؛ وقتی که می خواهید چیزی را به یاد
آورید کافی است چند قطره اسانس لیمو ترش را بر روی یک دستمال بریزید و از
طریق بینی استنشاق کنید!
لیموترش از بین برنده خستگی ...
برای
رفع خستگی های روزانه نیز پس از اینکه پاهایتان را در آب گرم قرار دادید و
منافذ پاها حسابی باز شد پاها را از آب خارج کنید و هر کدام از پاها را به
یک نصف لیمو آغشته کنید،
با این کار علاوه بر رفع خستگی سموم را نیز از ظریق منافذ باز شده از بین می برید.
لیموترش درمانگر سردرد و سکسکه ...
لیموترش بزاق دهان را زیاد می کند، شیره معده را زیاد می کند، سردردهای میگرنی را از بین می برد،
برای این کار کافیست هنگام سردرد در یک فنجان قهوه یا چای لیمو ترش ریخته و میل کنید.
گذاشتن یخ لیمو ترش روی زبان سکسکه را درمان می کند؛
مخلوط آب لیمو ترش و آب به همراه شکر یا عسل نوشیدنی مناسبی برای انواع درد و مریضی ها است.
مشاعره 133
مشاعره 133
د گرم دیده گریان ودل نالان نیست
که تب لاله رخم بالب خندان آمـــــد
تقی تفضلی
=
دل آگاه درپیری زغفلت بیشتر ترسد
که وقت صبح اکثرشبروان راخواب می آید
صائب تبریز ی
=
دل آگاه من ازدود حسد تیره نگشت
بد سگالان مرازین سخن آگاه کنید
بدیع الزمان فروزانفر
=
دلابسوز چو سودای زلف او داری
کسی به خانه تاریک بی چراغ نرفت
شاهی سبزواری
=
توئی درگلشن وبرزن توئی درخوبی وحشمت
گل حمرابت رعنا مه انور شه کشـــــــــــور
جامی
=
رای روشن زبزر گان کهن سال طلب
آب هاصاف درایام خزان می گردد
صائب تبریز ی
=
دلابه لعل لبش لب نبردی ازسرحسرت
توراچه شد که به سرچشمه بقا نرسیدی
عباس فرات
=
یک لحظه ازنگاه تو کافیست تا دلم
سوداکند دمی به همه جاودانه ها
قیصرامین پور
=
آمد صبا عبیرفشان تازکوی دوست
گل درچمن دمید سحرگه چو روی دوست
د کترجلال بهی زاد
=
توئی شیرین ومن فرهـــــــــــاد درکوی وفا اخر
برآرد تیشه جورت دمارازجان شیرینـــــــــــــم
زرگر اصفهانی
=
گردآوری : م.. الف زائر
مشاعره 132
مشاعره 132
هرآن کس را برخاطر زعشق دلبری باری ست
سپندی گو برآتش نه که دارد کاروباری خوش
حافظ
=
شاه وگدابه دیده دریادلان یکی ست
پوشیده است پست وبلند زمین درآب
صائب تبریزی
=
باتوگستاخی است گفتن " ترک بدخوئی نما "
بادل خود گفته ام " آینه رابی رنگ کن "
نظیری نیشابوری
=
نرگس زنشاط ماه فروردین
بردست نهاد ساغر ز رین
امیرمعزی
=
نرگس ساقی بخواند آیت افسونگری
حلقه اوراد ما مجلس افسانه شد
حافظ
=
د گر به هرچه توگوئی مخالفت نکنم
که بی تو عیش میسر نمی شود مارا
سعدی
=
آمد زپی پرسش و ازرشک بمردم
کایا که خبرداده زبیماریم اورا..
بهارشیروانی
=
آمدسحر به پرسش من یاربارقیب
یامن زرشک جان دهم امروز یارقیب
آذر
=
باتوگویم شمه ای ازسرگذشت
بی تو آب دیده ام ازسرگذشت
سروش اصفهانی
=
توهیچ غم مخور ازاضطراب ای همدم
خداکه دردبه ماداد صبرهم بدهد
نوری اصفهانی
=
گردآوری : م.الف زائر
آدونیس شاعر لبنانی
آدونیس، شاعری که حرفه‌اش عصیان است
- 30 ژوئیه 2015 - 08 مرداد 1394
رخسارِ مهیار
آتش است
سرزمین ستاره های آشنا را
می سوزاند
اینک از مرزهای خلیفه گذر می کند
پرچم زوال به دست گرفته
تمام خانه ها را ویران می کند
اینک امامت را نمی پذیرد
و نا امیدی خود را چون نشانه ای
بر چهره فصول می گذارد. (ترانه‌های مهیار دمشقی)
برای دیدن مصاحبه با آدونیس اینجا را کلیک کنید.
وقتی از قطار در پاریس پیاده شدیم کمتر از ۵ ساعت وقت داشتیم. خانه آدونیس، ده دوازده کیلومتری از مرکز پایتخت فرانسه دور است. پس از حدود یک ساعت به محل سکونتش رسیدیم. منطقه تجاری پر از ساختمان های بلند که بانک های و شرکت های چند ملیتی در آنها جای گرفته اند. او در یک ساختمان مسکونی ۳۷ طبقه ای زندگی می کند. منطقه ای شبیه به نیویورک. آنجا که رسیدیم، به یاد قصیده مشهور آدونیس "گوری برای نیویورک" افتادم. آدونیس در این شعر نیویورک را، به عنوان نماد سرمایه داری که او آن را "تُهی از انسانیت می خواند"، به زنی تشبیه می کند که "در یک دستش کهنه ای به نام آزادی دارد و در دست دیگر گلوی کودکی را می فشارد ، به نام زمین". شاعر امروز اما اینجا در سایه غول های سرمایه داری زندگی می کند.
از کشورهای عرب نفت خیز نیستم
منتقدانش آدونیس را فردی می دانند که از خود بتی ساخته تا دیگران او را پرستش کنند. اهلا و سهلا، با این کلمات و با چهره ای خندان اما از من و همکارانم، پذیرایی می کند. آدمی میان قد، مهربان و فروتن یافتم اش. در جریان گفتگو بارها شوخی کرد. امسال (٢٠١٥میلادی) ٨٥ ساله شد. اما همچنان حافظه ای قوی و ذهنی روشن دارد. آخرین بازمانده نسل اول شاعران پیشگام معاصر عرب در آپارتمان کوچکی زندگی می کند. از او پرسیدم چرا هنوز ویلایی برای خود نخریده؟ گفت، "از کشورهای امیر نشین عرب نفت خیز نیستم". وقتی وارد راهروی تنگ آپارتمانش شدیم، به سختی قدم بر می داشتیم چون انبوه کتاب ها راه رفتن را سخت کرده بود. در سالن پذیرایی کوچکش، به هر سو که نگاه می افتاد، کتاب دیده می شد؛ روی زمین، قفسه ها، میزها و حتی صندلی ها کتاب بود. در واقع غیر از کتاب و تابلوهای کوچکی که بعضی از آن ها ساخته خودش بود، چیز دیگری به چشم نمی خورد. ما برای اینکه دوربین ها را جابجا کنیم، باید کتاب ها را از یک کنج سالن به کنجی دیگری می بردیم.
انقلاب در شعر عربی
بیش از ۷۰ سال است که علی احمد سعید اسبر با نام مستعار آدونیس، شعر می سراید. ۱۳ ساله بود که در زادگاهش در برابر شکری القوتلی، نخستین رئیس جمهوری سوریه قصیده خواند. امروز ۲۱ مجموعه شعر از او چاب شده است، شعری که از دید هواداراش انقلابی در شعر عربی بوجود آورد. نزدیک به ۶۰ سال است که آدونیس پرچم عصیان، هنجار گریزی، ویرانگری و به چالش کشیدن میراث فرهنگی عربی، اسلامی در شعر و تفکر را در دست دارد.
او با راه اندازی مجله "شعر"، همراه با یوسف الخال در سال ۱۹۵۷ میلادی، در کنار محمد الماغوط، انسی الحاج، شوقی ابی شقرا و شاعران دیگر، از اوزان قدیم و وزن عروضی خلیل فراهیدی سرکشی کرده و جریان تازه ای را در شعر عرب زیر نام قصیده نثر یا شعر سپید، پدید آوردند و ساختار شعر کلاسیک را درهم کوبیدند. پیش از پیدایش این جریان، بدر شاکر السیّاب و نازِک الملائکه در عراق جریان شعر آزاد یا شعر تفعیله را زیر تاثیر شاعران و تئوریسین های ادبی مدرن غرب، مخصوصا تی. اس. الیوت، شاعر سرشناس آمریکایی بریتانیایی، پی ریختند. اوزان ادواری و تفعیلات یا ریتم در این شعر حفظ می شود اما شاعر دیگر پایبند به بیت دارای دو مصراع و یک قافیه نیست. این جریان عصیانی بود بر شعر کلاسیک عربی.
آدونیس و همراهانش، هم شعر کلاسیک و هم شعر تفعیله را پاسخگوی نیازمندی های عصر نو نمی دانستند و با تاثیر پذیری از جریان های مدرن غربی، بخصوص فرانسوی، شعر سپید را عرضه کردند که خالی از هرگونه وزن و قافیه است. این شعر بر موسیقی و آهنگ درونی درهم تنیده با تجربه و وجدان شاعر استوار است. آن ها وزن و قافیه را مانع حرکت شاعر به سوی افق های تازه و مانع بیان اندیشه اش می دانستند. فشردگی، توفندگی، اجمال، رمزگرایی، معانی پنهانی، آشنایی زدایی و وحدت اورگانیک، از مهم ترین ویژگی های قصیده نثر عربی خوانده می شود.
خلق جهان نو
آدونیس، با تئوری پردازی در زمینه شعر سپید، بیش از دیگران در این جریان نو نقش داشت. دغدغه او از ابتدا، خلق یک زبان تازه بوده. او اولین شاعر عرب محسوب می شود که مفهوم تثویر اللغه یا انفجار زبان را وارد شعر معاصر عرب کرد. از دیدگاه او، زبان برای اینکه زنده بماند، باید توانایی های بی پایانش را بروز دهد. به بیان دیگر، زبان شعری باید در حالت پویایی و تجربه مدام برای دستیابی به معانی تازه و بیرون رفتن از مفاهیم عادی اشیاء باشد. زیرا او شعر را، هنر زبانی می داند که وظیفه آن آفرینش و ابداع است نه تعبیر و توصیف جهان. شعر از از نظر آدونیس، نوع نگاه به جهان را تغییر می دهد، رابطه بین کلمه و اشیاء و بین خواننده و زبان را تغییر می دهد و از این راه تصویر متفاوتی از جهان بدست می آید.
آمیزه ای از اندیشه های متضاد
این ویژگی ها و نگاه نو آورانه آدونیس، در ترانه های مهیار دمشقی که در سال ۱۹۶۱ میلادی منتشر شد و مهم ترین مجموعه شعرش خوانده می شود، به خوبی تبلور یافته است. در این دیوان او نقاب مهیار را می پوشد تا تاریخ و میراث عربی اسلامی را نقد کند و اندیشه، دردها و تجربیات خود را باز گوید. مهیار یک شخصیت واقعی است، همان مهیار دیلمی؛ شاعر شیعه ایرانی تبار قرن چهارم هجری قمری. شاید برای اینکه آوارگی درد مشترک هر دو بوده، او را انتخاب کرده است.
__________________________________________
آدونیس از آبشخورهای فرهنگی، اندیشه ها و جریانهـای مختلف و حتی متضاد شرقی و غربی، تاثیر پذیرفته که در شعر او آبدیده شده اند. دنیای شعری او سرشار از رمزها و اسطوره ها است با بن مایه های فلسفی، عرفانی و سوررئالیستی. خدا، شیطان، جنگ، صلح، سکس، شراب و دیوانگی از واژه هایی است که در شعر او به آن برمی خوریم که بیانگر روح عصیانگر آدونیس است.
___________________________________________
آدونیس از آبشخورهای فرهنگی، اندیشه ها و جریانهـای مختلف و حتی متضاد شرقی و غربی، تاثیر پذیرفته که در شعر او آبدیده شده اند. دنیای شعری او سرشار از رمزها و اسطوره ها است با بن مایه های فلسفی، عرفانی و سوررئالیستی. خدا، شیطان، جنگ، صلح، سکس، شراب و دیوانگی از واژه هایی است که در شعر او به آن برمی خوریم که بیانگر روح عصیانگر آدونیس است. همین شیفتگی عجیب او به عرفان و تصوف را توضیح می دهد و ستایش افراط آمیزش از روح طغیانگر صوفی ها را نشان می دهد. او یکی از مهم ترین کتاب های خود را هم به بررسی نقاط اشتراک بین تصوف و سوررئالیسم اختصاص داده و برجسته ترین نقطه اشتراک این دو جریان را شورش و اعتراض دانسته است.
عصیان در برابر اندیشه ای "ایستا"
برای آدونیس شعر با اندیشه رابطه ای ناگسستنی دارد. همین است که در کنار شاعر بودن، او نقاد ادبی، مترجم و صاحب اندیشه است که میراث عربی اسلامی را با دیدی متفاوت بازخوانی می کند. بیش از ۱۴ پژوهش علمی انجام داده و چندین مجموعه شعری و نمایشنامه را از زبان فرانسه وانگلیسی به عربی و از عربی به فرانسه ترجمه کرده است. به زبان فرانسه هم می نویسد. گزیده هایی متعددی از شعر شاعران مطرح کلاسیک و مدرن عربی را منتشر کرده است. برای سالها استاد دانشگاه نیز بوده است.
مهم ترین کتاب آدونیس در زمینه اندیشه، الثّابِت والمُتحوِّل یا ایستا و پویا است که در آن میراث فرهنگی عربی اسلامی را نقد و بررسی کرده است. طرفداران آدونیس این کتاب را تلاشی جدی برای تحلیل میراث فرهنگی عربی اسلامی می دانند که پژوهشگران این عرصه نمی توانند آن را نادیده بگیرند. در این اثر ۴ جلدی - که در اصل پایان نامه دکتری اش است-، او دیالکتیک آنچه را که جریانهای سیاسی، اندیشگی، فقهی و شعری ایستا و پویا در فرهنگ عربی اسلامی می خواند بررسی کرده و نماینده هایشان را معرفی می کند.
فکر ایستا از نظر آدونیس، بر متن اصلی که قرآن است تکیه دارد و صاحب این فکر ثبات این متن یا نصّ را، دلیلی بر ثبات خود می داند. ثبات اینجا به معنی برحق بودن است. چون منبع معرفتی این اندیشه متن مقدس است، بنابرین باید همه معارف از این منبع آب بخورند. پیامد این گرایش، به میان آمدن یک دستگاه قدرت معرفتی است که به خود حق تشخیص فکر خوب و بد را می دهد. در مقابل، اندیشه پویا که بر جستجو، پویایی و خلاقیت استوار است، نص اصلی را به عنوان منبع و اساس معرفت دنیایی قبول ندارد و اگر هم قبول دارد، مو به مو آن را نقل نمی کند؛ بلکه در پرتو تحولات زمانه به تأویل آن می پردازد.
از دید آدونیس، تاکید بر ثبات نص دینی باعث شده که سیاست، ادبیات، اجتماع و همه علوم غیردینی دچار ایستایی شوند چون اندیشه ایستا، با پشتوانه ثابت بودن نص اصلی که قرآن است، این همه را به گونه ارگانیک با دین پیوند می دهد و به خود حق می دهد که معیار سودمند یا زیانمند بودن معارف و علوم را برای جامعه تعیین کند. چیره بودن این تفکر ایستایی بر ذهنیتِ عربها، از دید او، دلیل عقب ماندگی شان از چرخه تمدن بوده و مانع بروز خلاقیت شان است. از زمان انتشار این کتاب، در سال ۱۹۷۴ میلادی تا امروز جنجال بر سر آن پایان نیافته است.
انتقاد ها اما آدونیس را از ادامه راه عصیان بر میراث سنتی باز نداشت. او با همین رهیافت، به زبان شعر میراث و تاریخ عربی اسلامی را در یک اثر دیگرش دنبال کرد: الکتاب، أمس المکان الآن (کتاب، دیروزِ مکان امروز). این کتاب رمز آلود آمیزه ای از شعر و نثر است که با زبانی محکم و فخیم و با شیوه ای نو و در سه جلد نوشته شده است. این نوشته یک سفر مجازی در تاریخ اسلام است.
برخی نقادان ادبی، "کتاب" را در خلاقیت، به ایلیاد هومر و فاوستِ گوته تشبیه کرده اند. ادونیس کتاب را، به طور مجازی به ابوطیب متنبی شاعر دوره عباسی ها، که بزرگترین شاعر عرب قلمداد می شود، نسبت می دهد و نقاب او را می پوشد تا با تاریخ و میراث عربی اسلامی به گفت و گو بنشیند. در مورد آنچه مقدس و ممنوع در این میراث به حساب می آید پرسش ها و انتقادها مطرح می کند. اینجا هم، دردِ آوارگی، ناامیدی و از بین رفتن رویاها ظاهرا دو شاعر را به یکدیگر نزدیک کرده بی آنکه هم نظر باشند.
منتقدان و مخالفان بی شمار
در مورد شعر و نثر آدونیس ده ها پژوهش علمی، پایان نامه های متعدد، و کتاب های انتقادی به زبان های مختلف نوشته شده و آثار او به چندین زبان اروپایی و غیر اروپایی، از جمله فارسی ترجمه شده است. ترانه های مهیار دمشقی، تصوف و سوررئالیسم و سنت و تجدد ( ایستا و پویا) از مهم ترین آثار او است که به فارسی برگردانده شده. از سال ۱۹۸۸ میلادی به این سو، او از نامزدان دائمی جایزه نوبل بوده است. با این حال، او برنده بیش از ۲۰ جایزه دیگر بوده که مهم ترین آنها جایزه معتبر گوته در سال ۲۰۱۱ میلادی است.
اما مخالفان و منتقدان آدونیس هم کم نیستند. اسلام گراها او را بخاطر نوشته و اشعار انتقادی اش، به کفر و زندقه متهم می کنند و برای اینکه آدونیس در یک خانواده علوی به دنیا آمده، به دیدگاه های او با دیده شک و تردید می نگرند. بارها خواستار آتش زدن کتاب هایش شده اند. آخرین بار اواخر سال ۲۰۱۳ میلادی، یک گروه افراطی اسلام گرا در الجزایر از همه مسلمانان سنی مذهب جهان خواست که کتاب های او را بسوزانند.
مخالفان غیراسلامگرای او هم بی شمارند. منتقدان آدونیس در زمینه تاثیر پذیری اش از دیگران، تا مرز متهم کردن او به سرقت ادبی از شاعران غربی و صوفی های شطح گوی پیش می روند و شعر او را غیر قابل فهم، خشک، پیچیده و بیگانه با ذائقه شعر عربی می دانند. از نوع نگاه او به میراث و تاریخ عربی اسلامی هم به شدت انتقاد می شود. منتقدان می گویند او در کتاب ایستا و پویای خود بی طرفی علمی را حفظ نکرده و مغرضانه با این میراث برخورد کرده است.
پاسخ آدونیس این است که: "اگر من نقد نکنم، دیگر وجود ندارم. من نظر و اندیشه ای خود را بیان می کنم و در حق کسی بی عدالتی نکرده ام. اگر نظر من با دیگران متفاوت نباشد، آن دیگر اندیشه من نیست".
بر سنگ نور،
عمرم را نقش می زنم
فروتن، چونان دانه ای گندم
حرف هایم را، مه پوشانده
در واژه هایم، تاریکی است
چون دانه ای هستم،
که همچنان بر نور می مانم،
ساخته می شوم
و پاره ای از زندگی ام و لقمه ای
با من ساخته می شود.( از مجموعه اشعار آدونیس)